De Zwijgende Aarde
Ik word er weleens van beticht dat ik scifi schrijf alsof het fantasy is. En terecht. Het is mijn genre niet. Hoewel ik in films en series de nodige scifi verslonden heb, merk ik dat ik zelden een boek lees dat als science fiction bestempeld kan worden. Mijn voorkeur gaat eerder naar fantasy, magisch realisme, historische fictie en klassiekers uit de (voornamelijk Engelstalige) literatuur. Des te verrassender wellicht dat ik dit jaar al drie science fiction-boeken verslonden heb, en vastberaden ben om er nog twee te lezen. Op een gemiddelde van 30 boeken per jaar is dat ineens een aanzienlijk percentage scifi. De reden daarvoor? Het ambitieuze project ‘De Zwijgende Aarde’ van uitgeverij Quasis.
Kolonialisme in de toekomst
In een toekomst die zo’n driehonderd jaar voor ons ligt, is het de mensheid gelukt alle ecologische crises te doorstaan, een doorstart te maken en zelfs de invloed te laten gelden op andere planeten: in een nieuw-koloniaal tijdperk is het de Nederlandse VAHA (Verenigde Aardse Handels Alliantie) die dominant blijkt. Samenlevingen, onderzoekscentra, zelfs hele steden verrijzen op de manen, asteroïden en planeten van ons sterrenstelsel, allemaal ter vermeerdering van de glorie der mensheid. Of toch ter ere van profijt?
De serie dankt zijn naam aan het feit dat in 2303 het contact met de aarde plotsklaps stilvalt. De Aarde Zwijgt. En terwijl iedereen speculeert wat er op de thuisplaneet gebeurd kan zijn, aarzelen revolutionairen en uitgebuite arbeiders niet om de wapens op te pakken en zich de rechten toe te eigenen die hun tot dan toe ontzegd zijn.
Kracht van verscheidenheid.
Het universum van De Zwijgende Aarde bestaat uit vijf boeken, ieder geschreven door één auteur (behalve het nog te verschijnen boek ‘Tweeleed’, dat geheel passend twee auteurs kent). De boeken zijn los van elkaar te lezen, maar vullen elkaar aan. Sommige van de verhalen vinden direct tijdens en na de ‘Zwijging’ plaats, anderen jaren later. Maar niet alleen qua setting verschillen de boeken van elkaar: ook qua genre lopen de romans uiteen van actie (Revolte) tot psychologische thriller (Roest) tot feelgood (Titanium). En daarin schuilt de kracht van dit project.
Het idee dat meerdere perspectieven van meerdere auteurs op één samen tot stand gebracht universum worden losgelaten, intrigeerde me mateloos. Hoewel de moderne media barsten van de expanded universes (Star Wars, Marvel, Harry Potter, om er maar eens drie te noemen), delen de meeste van deze multimedia-verses de eigenschap dat ze tot één of meerdere bronverhalen te herleiden zijn, tot één auteur of maker die de canon heeft bepaald. De latere toevoegingen dienen zich naar die canon te scharen. De Zwijgende Aarde daarentegen is democratisch tot stand gekomen, door zes auteurs die al brainstormend de kaders invulden, en vervolgens de vrijheid hadden om te vertellen wat zij willen vertellen binnen deze gedeelde wereld.
Dat wil niet zeggen dat er geen overeenkomsten of thematische rode draden te ontwaren zijn: de polemiek tussen ‘puur’ blijven of genetische modificaties ondergaan, de kloof tussen de gewone arbeider en de bovenlaag die profiteert van vooruitgang, en natuurlijk het omineus zwijgen van de Aarde, dat zijn thema’s die in elk van de boeken een rol spelen. Maar door steeds een nieuwe invalshoek te kiezen, blijft de serie verfrissend.
Tot nu toe zijn drie van de vijf boeken verschenen. Het zijn korte romans – van mij hadden ze elk 100 pagina’s dikker mogen zijn, ook om de prijs per boek te verantwoorden – die elk afzonderlijk lezen als een trein (/een raket?). Toch is mijn oordeel over de drie boeken uiteenlopend.
Aardig, matig en intrigerend.
Jorrit de Klerks Revolte was een spannende rit die geen moment momentum verloor en De Zwijgende Aarde perfect introduceerde, maar die me tegelijkertijd qua diepgang en schrijfstijl ietwat onbevredigd achterliet. Toch heb ik erg van dit eerste Zwijgende Aarde-boek genoten, wat niet gezegd kan worden van het derde deel uit de reeks.
Mara van Ness zet in Titanium een decadente gokwereld met lucratieve onderbuik neer, maar haar ‘feelgood’ bleef voor mij helaas repetitief (hoeveel bonenburgers moeten vermeld worden?) en allerminst humoristisch. Daarnaast slaagde ze er niet in mij het beloofde ‘Las Vegas’ van de 24e eeuw te laten zien (de hoofdpersoon zet wellicht een halve pagina voet in een casino).
Het tweede deel uit de reeks, Jasper Polanes Roest, wist mij het meest te grijpen. In deze thriller probeert een ordehandhaver op Mars haar plichten in een met de elementen worstelende samenleving te vervullen, terwijl zij en alle anderen rondom haar weten dat leven op Mars wel eens een aflopende zaak kan zijn: een maan zal inslaan op de planeet en misschien wel de hele samenleving wegvagen. Tegelijkertijd worstelt de hoofdpersoon zelf met haar door een technovirus geïnfecteerd bloed, dat haar toeschreeuwt om toe te geven en geheel te muteren: een Rode Dochter, geen mens meer, die uitstekend op het eenzame rode planeetoppervlak kan overleven. Maar daar wel haar menselijkheid voor op moet geven.
Hoewel de plot niet het sterkste is (zowel Revolte als Titanium kennen een strakkere structuur en spanningsboog), toont Polane zich een doorgewinterd auteur in zijn schrijfstijl, tempo en zijn vermogen om de psyche van de hoofdpersoon in te kruipen, en die bloot te leggen zonder een pedante vinger op de zere plekken te leggen. Show, don’t tell.
Had ik deze boeken gelezen als ze los van elkaar hadden bestaan? Nee, waarschijnlijk niet. Maar ik was én ben geïntrigeerd door de vraag wat auteurs samen neer kunnen zetten. Tot nu toe geeft De Zwijgende Aarde gemengde signalen: ja, de perspectieven zijn verfrissend, de thematiek is en blijft sterk. Tegelijkertijd is niet ieder boek een waardig toevoeging.
En nu?
Twee boeken moeten nog verschijnen. Tweeleed, een samenwerking van de goed op elkaar ingespeelde Django Mathijsen en Anaïd Haen, en IJsbrekers van Johan Klein Haneveld. Beide boeken staan op mijn lijstje en naar beide boeken kijk ik uit, maar ik ben met name benieuwd hoe Johan Klein Haneveld met zijn oprechte schrijfstijl en affiniteit met de hardere kanten van science fiction de serie tot een einde zal brengen. Komen we full circle, bij de Aarde en de reden voor haar Zwijgen? Twee boeken, en dan weten we het.
Wordt vervolgd.
